Ons Erdmiete Experiment

We zijn nog lang niet zelfvoorzienend in de moestuin, en dat zullen we wellicht ook nooit worden, maar we zijn nu aan het experimenteren met iets wat ons hopelijk een klein stapje dichterbij gaat brengen.

Voor mij gaat het kweken van groente in stapjes

• Stap 1: ik zaai en kweek een bepaalde groente als test in kleine hoeveelheid

• Stap 2: het lukt en ik probeer er genoeg van te groeien om er af en toe van te eten tijdens het seizoen

• Stap 3: het lukt, we lusten het graag en ik probeer er meer van te groeien om ook wat in te maken of te bewaren voor een later tijdstip

• Stap 4: het lukt, we lusten het graag en we kunnen het op zo'n manier bewaren of verwerken zodat we het jaarrond kunnen eten/ niet meer hoeven te kopen

Er zijn eigenlijk geen producten waarbij we al bij stap 4 zijn, hoewel we met pompoen een aardig eind op weg zijn dit jaar denk ik. Maar je moet rekenen dat je minimaal 4 jaar nodig hebt (bij de meeste groentesoorten) om überhaupt bij stap 4 aan te kunnen komen. Het is en blijft een leerproces voor mij (ons) maar wel iets wat ik heel leuk vind. Hoewel je via boeken of het internet veel ideeën op kunt doen, zul je veel dingen toch zelf moeten proberen en ervaren omdat geen tuin hetzelfde is. Het succes is van zoveel verschillende factoren afhankelijk ( wat voor bodem, klimaat, voedingsstoffen, plaagdieren, goede buurplanten, vochtigheid, weer) dat je uiteindelijk toch echt door ervaring leert. Daarnaast kiezen wij er voor om het niet volgens de 'gangbare' manier te doen (met spitten en kunstmest) maar op een manier met zo min mogelijk inspanning en zo natuurlijk mogelijk (denk richting permacultuur).

En het idee van weinig inspanning en een groots resultaat willen wij ook bij het bewaren/ houdbaar maken aanhouden. Een groot deel van de oogst heeft redelijk van inspanning nodig om het houdbaar te maken voor de winter. Dit vereist inzet en energie (van ons en ook letterlijk stroom/gas).

Bewaarmethoden zijn:

• Wecken/ pasteuriseren
• Drogen
• Invriezen
• Inmaken op zuur (azijn) 
• Inmaken op olie
• Inmaken op melkzuur/ fermenteren
• Inmaken met suiker (Jam, Marmelade, gelei, Sap/Siroop)
• Inleggen op alcohol

Maar sommige dingen hebben heel weinig verwerking nodig om houdbaar te blijven, pompoenen zijn een goed voorbeeld (nog een reden waarom ik gek ben op pompoen). Als ze gaaf zijn en je bewaard ze goed kan je ze maanden lang bewaren, vorig jaar hebben wij in april de laatste pompoen opgegeten terwijl we ze in november al geoogst hadden. In dit geval is de bewaarmethode eigenlijk letterlijk "bewaren".

Belangrijk is dat dus dat je het op de juiste manier bewaard, om te zorgen dat het lang goed blijft. Vandaar dat we nu aan het experimenteren zijn met een erdmiete/aardkelder. Het is een soort inkuilen maar dan anders :) Na wat online onderzoek zijn we uitgekomen op een methode die ons haalbaar lijkt en waar je ook nog enigszins makkelijk bij je groente kan komen als je het nodig hebt.

Dat graven laten we aan Vera over :)

We hebben gewoon een gat gegraven en de zijkanten verstevigd door er een houden frame te maken. De onderkant is beschermd met kippengaas (tegen muizen e.d.) maar is verder open naar het zand zodat de luchtvochtigheid hoog blijft.

We leggen over de bodem wat walnotenbladeren omdat muizen een hekel hebben aan die geur en zetten dan hier onze kratten met groente in. De loze ruimte in de bak vullen we op met stro en we hebben een simpele houten plaat als deksel. Om de houten plaat wat te beschermen hebben we hier een stuk plastic over gelegd en daarover wat halve strobalen als extra isolatie. Als het goed is zouden (bepaalde) groente hier maanden lang in goed kunnen blijven.

Dit werkt natuurlijk niet voor alle groente, in het bijzonder geschikt zijn:

• wortelen
• bieten
• koolraap
• pastinaak
• Knolselderij
• Kool
• Koolrabi
• Aardappel indien je de temperatuur boven de 5°C kan houden.
• Appels zou je zo ook kunnen bewaren maar niet in dezelfde erdmiete als andere groente vanwege het Ethyleen gas wat zij produceren.

Ik ben heel benieuwd hoe dit gaat werken, en hoe lang we alles kunnen bewaren zo. Het zou mooi zijn als we dingen zo tot het voorjaar vers kunnen houden. Ik kom hier later nog op terug als ik weet of ons experiment geslaagd is.

Herfst update

Ik had mij voorgenomen om hier maandelijks even wat te schrijven over hoe het gaat, maar zelfs dat blijkt moeilijk ;) Het gaat goed hier, heel goed. We leven ons leven, zijn gelukkig en ook druk met van alles. Je zou denken dat we tijd zat hebben omdat we allebei part-time werken, maar de dagen zijn nog steeds te kort. Misschien moeten wij onze ambities wat bijstellen :)

Een magisch uitzicht op onze voortuin

De zomer is inmiddels echt op zijn einde, en dat betekend dat de tijd van inmaken wel zo'n beetje voorbij is. Ik heb wel nog wat appels staan waar ik hoognodig wat mee moet doen, maar verder zijn we daar klaar mee. Afgelopen weekend heb ik weer wat tijd genomen in de moestuin en die staat er nu weer redelijk netjes bij. Momenteel genieten we vooral van de veldsla en spinazie maar er staat ook nog wortel, prei, radijs, knolselderij, bleekselderij, boerenkool, koolrabi, koolraap, zelfs nog een courgetteplant (op zijn laatste benen) en een wilde tomaat (1 plant van 4m2!). De pompoenen en aardappelen zijn allemaal binnen, die hoeven we alleen maar te eten nu. We hebben dit jaar ook weer veel kweeperen, maar daar doen we zelf niets mee. We verkopen ze, inmiddels hebben we al 40 kilo verkocht voor € 66,- dus daar zijn we blij mee. Er ligt nog wat, hopelijk verkopen we dat ook nog.

Onze jonge perzikenboom gaf dit jaar voor het eerst 4kg perziken!

De kweeperen zijn prachtig, en ruiken heerlijk!

De aardappeloogst van vroege- en middelvroege aardappels

We hebben vorige maand de buurtbarbecue bijgewoond, het was heel leuk en ik heb daardoor een buurvrouw van een eindje verderop beter leren kennen. Het klikt heel erg tussen ons en daar ga ik nu ook wel eens langs. Zij hebben ook een oudere resthof die ze verbouwen, en hun tuin is prachtig... ik waande mij in het bos op de veluwe. Ze hebben ook wat meer grond dan wij 10.000m2 en een deel is behoorlijk mooi verwilderd. Ze hebben geen moestuin meer (ze zijn wat ouder dan wij) maar nog wel veel fruitbomen. En ze zijn net als wij redelijk milieubewust en hebben lak aan status. Ik vind het heel fijn om wat meer gelijkgezinden in het echt te kennen :)

Door mijn bezoek aan hun ben ik nu vrijwel zeker dat ik dit huis toch niet wil slopen (Maarten liet het aan mij afhangen). Ik twijfel al een hele tijd, en ik kom hier overal 'perfecte' huizen tegen, misschien dat mij dat toch ook wat beïnvloed onbewust. Nu zag ik bij de buren dat het ook anders kan, dat het allemaal niet zo netjes hoeft. En ik herinnerde mij weer, dat het voor mij niet zo belangrijk is hoe het er uit ziet.

Daarnaast is het zo dat we steeds dichterbij ons hypotheekvrij-punt komen, nu nog minder dan 4 jaar. Ik heb helemaal geen zin om daarna (of al eerder) weer een nieuwe financiële verplichting aan te gaan. Ik kijk heel erg uit naar het hypotheekvrij zijn. We kunnen dit oude huis gewoon hier en daar een beetje lappen en het dan nog jaren uithouden. Hoewel ik droom van een ecologisch en autarkisch tiny house, denk ik dat het slopen van dit huis gewoon nooit eco is. En ik geef graag wat comfort op als ik daarvoor meer vrijheid heb. Hoe dan ook, mijn beslissing is inmiddels voor 97% gemaakt.. ik broed er nog even verder op :)

Vera is inmiddels steeds meer aan het praten, afwisselend in het Nederlands en het Duits. Ik vind het heel leuk om steeds meer mee te krijgen wat er in dat koppie omgaat. Ze helpt graag met alles en zit overal met haar neus bovenop, het liefste is ze de hele dag buiten en dan schept ze zand of verzameld ze steentjes. Ze is wel een behoorlijk handenbindertje, je moet haar constant in de gaten houden. Voor je het weet is je behang ingekleurd, neemt ze handen vol zand mee naar binnen, knuffelt ze met dode muizen/vogels, loopt ze naar de buurvrouw/speeltuin/het paard aan het eind van de straat, staat ze zichzelf te douchen met de tuinslang, trekt ze de keukenkastjes leeg, smeert ze alles onder de banaan..... Maar dat hoort bij de leeftijd denk ik. Wij genieten van haar onuitputtelijke ontdekkingsdrang, haar uitbundige vrolijkheid en haar schattige uitspraken.

Qua werk gaat alles zijn gangetje, ik geniet nog steeds heel erg van mijn werk op de 'boerderij' hier in de buurt. Ik heb de afgelopen tijd veel tijd in de tuin doorgebracht daar en had ook wat leuke bonussen. Zo heb ik een heleboel jonge aardbeienplantjes mee kunnen nemen, ze hadden zoveel uitlopers dat ze er op stonden dat ik ook mee nam. Het zijn allemaal bijzondere soorten "mieze schindler" "bruno's traum" "toscana" "alpen weiss" "alpen rot" en nog een paar. De aankomende zomer gaan we echt genieten van zoveel verschillende soorten, en we hebben nu ook veel planten dus ik hoop op een goede oogst. Verder heb ik veel bloemenzaden geoogst op mijn werk,  en ik kon veel groente en fruit voor niks meenemen. Had ik al gezegd dat ik heel blij ben met mijn werk? :)

De nieuwe aardbeienplantjes

Volkorenspeltbrood met zaden

Hierbij het lekkere recept voor het Volkoren speltbrood om te in te maken. Je kunt dit brood ook ´gewoon´ maken, het is een heerlijk recept dus dat raad ik zeker aan. Het is gezond want het is 100% volkoren en dus ook erg vullend. Natuurlijk is het wel zo dat het brood door (of na) het wecken wat droger word maar ik vind het nog steeds lekker.

Dit recept is voor 4 inmaakglazen van 500ml
(let op dat je het in een stortglas maakt anders krijg je het er niet meer uit)

Ingrediënten:
400 gram volkoren speltmeel
2 pakjes droge gist
1/2 tl broodkruiden*
50 gram lijnzaad
50 gram sesamzaad
50 gram zonnebloempitten
50 gram havervlokken
2 tl zout
300 ml lauwwarm water
2 el appelazijn
En nog wat boter en paneermeel voor de inmaakglazen.

Begin door de 4 inmaakglazen met boter te besmeren en met paneermeel te bestrooien.

Neem een schaal en doe hierin alle droge ingrediënten, meng het even door elkaar.
Meng de appelazijn door het lauwwarme water en voeg dit aan de droge ingrediënten toe.
Kneed het nu tot een elastisch deeg. (In een keukenmachine eerst op de laagste stand en dan 5 minuten op de hoogste stand).

Dan kan je het deeg (wat iets kleverig blijft) in 4 porties verdelen en in de voorbereide glazen doen. Dek ze toe met een natte theedoek en laat het 30 minuten rijzen op een tochtvrije plaats.

Na die tijd zet je de glazen in de koude oven en zet hem dan pas aan op 180°C.
Zet de kookwekker op 1 uur en haal de glazen na die tijd uit de oven, nu kunnen ze geweckt worden.

Reinig de randen van de glazen goed (met de punt van een schone theedoek in kokend water gedoopt) en maak ze dan dicht zoals je altijd doet. Weck ze 30 minuten op 100°C.


* Ik maakte zelf broodkruiden : 2 tl 5-spice + 1 tl komijn + 1 tl koriander, goed mengen en daarvan gebruikte ik dan 1/2 theelepel. 

Dit recept komt uit het tijdschrift WECK LandJournal, 01/2018 

Juli

Juli was een maand van inmaken. We hadden een overvloed aan verschillende soorten groente en fruit en dat wilde ik graag houdbaar maken, met het gevolg dat ik veel tijd in de keuken doorgebracht heb. Maar zolang het buiten zo vreselijk warm is, zit ik op het heetst van de dag meestal toch binnen. De weckketel heb ik in de schuur gezet, zodat het huis daar niet te veel van opwarmt.

Van mijn werk kreeg ik 3 keer een kratje tomaten en 2 kratjes augurken. Van de Tomaten maakte ik minestronesoep die ik weckte, daarin kon ik gelijk ook een deel van mijn courgette en sperziebonen overschot kwijt. Ik weckte in totaal 14 liter soep waarvan de meeste in literpotten en een paar halve liter potjes. Later heb ik ook nog een aantal kilo tomaten als 'gepelde tomaten' geweckt, dat is ook altijd handig om te hebben.

De augurken heb ik voornamelijk ingemaakt in zoetzuur, heb heb ongeveer 30 potjes gemaakt in verschillende maten. Een ander deel heb ik ingemaakt in melkzuur in een grote pot, die kan ik een dezer dagen proberen en daar ben ik heel benieuwd naar. Zo heb ik ook nog een partij snijbonen in een pot ingemaakt om eens te proberen, de rest heb ik gewoon geweckt omdat dat zeker lekker is. Als het inmaken in melkzuur in een grote pot bevalt is dat wel iets wat ik vaker wil doen.

Ik leende van mijn werkgeefster wat leuke tijdschriften met recepten om te wecken, en heb daaruit het recept gebruikt om brood te wecken. Ik deed dat al eerder maar dit recept was wel echt heel lekker!

Deze maand waren ook de eerste appels rijp van onze vroege appelboom, hiervan heb ik meerdere keren appeljam gemaakt en ook nog een beetje appelmoes. Verder heb ik ook nog tijd gevonden om courgette-relish te maken. Mijn werkgeefster bood aan dat ik nog wat kleine wilde pruimpjes kon plukken bij haar, er zat veel aan en zij gebruikten het toch niet allemaal. Hiervan heb ik nog een tomaten-wildpflaumen-chutney gemaakt en de rest heb ik in de ontsapper gedaan samen met wat appel, aardbei en andere fruitsoorten. Van dit sap heb ik een siroop gemaakt, dus we hebben weer 12 flessen zelfgemaakte aanmaaklimonade staan.

Uit eigen tuin oogsten wij sperziebonen, snijbonen, tomaten, komkommer, mini-komkommer, sla, uien, aardappel, peterselie, wortelen, lenteui, aardbeien en appels. Onze voorraad regenwater was op en omdat de droogte aanhoud zijn we overgegaan op leidingwater. Ik ben normaal gesproken geen voorstander van sproeien maar inmiddels word het anders zo droog dat sommige (nieuwe/jonge) planten doodgaan en dat gaat mij te ver. Vooral de jonge fruitbomen en -struiken en ook de hazelaars die we dit voorjaar geplant hebben geven we water, want het zou verkeerde zuinigheid zijn om ze door te laten gaan omdat we op water willen besparen. Ook de moestuin krijgt wat water van ons. We hebben deze maand twee keer een paar druppels regen gehad maar het viel erg tegen, de buien gingen steeds net aan ons voorbij. Maar het lijkt erop dat het nu aanstaande vrijdag koeler word en gaat regenen, dus we duimen dat het ook echt zo gaat zijn.

Maarten heeft deze maand nog twee weekjes vakantie gehad, die zijn ook echt voorbij gevlogen. Twee weken is eigenlijk te kort, maar aangezien hij niet meer voltijd werkt is het niet zo'n probleem. Het deeltijd werken bevalt ons allebei wel, we hebben zo veel meer tijd voor de dingen in en om het huis. Qua inmaken probeer ik momenteel wel even wat rustiger aan te doen, want het was wel iets te veel van het goede. Maar voorlopig is onze voorraadkast weer lekker aangevuld.

Juni

Juni is al weer voorbij en daarmee ook de eerste helft van het jaar. We hebben het prima naar onze zin. Ik ben nu al weer ruim twee maanden bezig op mijn nieuwe werk en het bevalt echt heel erg goed. Dit baantje is mij op het lijf geschreven en ik voel mij heel gelukkig, ik heb het echt getroffen. In de eerste maand ben ik vooral bezig geweest in de siertuin, die moest op orde zijn voor de open dag dit jaar. Maar nu de siertuin er netjes bij staat kan ik ook steeds meer aan de slag in de groente 'tuin'. Ik help oogsten, zaaien, planten en verzorgen en ze zijn (gelukkig) heel tevreden met mijn werk, ze vinden het fijn dat ik veel kennis heb en dat ik overal inzetbaar ben. Het scheelt hun een hoop werk. Ik vind het zelf echt super leuk om te doen, mijzelf bezig houden met de productie van lokaal voedsel. Ik leer veel van hoe zij het doen en soms kan ik hun weer wat leren. Vandaag heb ik lekker tomaten geoogst, komkommers, augurken (die zij allemaal inmaakt en verkoopt), sperziebonen (drie kleuren), wortelen, koolrabi en daarna heb ik nog wat sla geplant. De groente wassen en dan in de Hofladen leggen. Ik doe het werk fluitend :)

De kassen op mijn werk

Momenteel werk ik nog weinig, 2 keer 4 uur, maar in de komende tijd word dat langzaam meer nu de oogsttijd er aan komt. In de wintermaanden november, december en januari is er dan een winterstop en vanaf februari beginnen we dan weer.

Gekregen boontjes, ik wilde dit ras eens proeven :)

Een bijkomend voordeel is dat ik veel groente mee kan nemen van mijn werk, vandaag nam ik een vers geplukte komkommer, 4 courgettes, een pondje sperziebonen en een bosje bonte wortelen mee. Dat scheelt weer boodschappen doen, en dus ook weer wat geld.

Gekregen plantjes

Zelf heb ik dit jaar helaas geen courgettes in de tuin, alles jonge plantjes waren opgegeten door de slakken. En mijn komkommerplant staat buiten en is wat laat, maar ik hoop daar over enige tijd toch ook nog wat vruchten van te kunnen plukken.

Deze maand hebben we thuis ook lekker in de tuin gewerkt. Ik heb wat jonge plantjes van mijn werk gekregen (boerenkool, sla, koolrabi en koolraap) en die moesten nog een plekje krijgen. Omdat ik ze graag onder een net kweek (vanwege vraatzuchtige rupsen) heb ik bedacht dat er maar een extra bed komen moest. Naast onze moestuinbakken lag een hoop onkruid/graszoden al ruim een jaar afgedekt onder plastic (zodat het doodgaat/verrot) en dit was een goed moment om te kijken hoe dat gelukt was. Ik haalde het plastic er af en heb de toplaag eraf geschept (klinkt heel simpel zo, was twee dagen werk :D). Vervolgens heb ik hier een bed van gemaakt en de planten er in gezet. Nu is het een kwestie van bijhouden, maar het staat er goed bij! Ook tijdens deze hittegolf, gelukkig hebben we veel regenwater opgevangen. We hebben nog een dikke 2500 liter aan regenwater staan, dus we komen de droge periode hopelijk wel door.

Heel veel scheppen

Bijna klaar

Zo, een veilig bedje voor de groente

In de 'gewone' moestuinbedden heb ik nog wat winterwortelen gezaaid. Ook heb ik hier mijn (experimentele) jonge aspergeplantjes ingezet, deze heb ik dit voorjaar van zaad opgekweekt en ik ben heel benieuwd  hoe dit gaat uitpakken. Als ze alles overleven dan zouden ze volgend jaar naar een permanent bed mogen en dan kunnen ze vanaf het jaar daarna oogst gaan geven, een lange termijn plan dus.

Een jonge aspergeplant

Ik had heel veel jonge prei plantjes, zo veel dat ik er ook nog 60 aan mijn werk heb gegeven. Zelf had ik er 40 gepoot, maar helaas is er niet veel van over gebleven. Ik denk dat de grond te droog was, waardoor de gaten (prei zet je in een gat) te snel ingestort zijn en de prei 'gestikt' is. Helaas, volgend jaar zal ik de grond eerst goed nat maken voordat ik de gaten maak om de prei te poten.

Dit jaar kweek ik voor het eerst succesvol lente ui, waar ik heel blij mee ben. Dat ging ook zo makkelijk, die houden we er in. De knoflook had helaas vreselijk last van roest, die heb ik vroegtijdig geruimd zodat hij de andere ui-achtigen niet aan zou steken. De bolletjes waren wel redelijk gevormd dus ik heb ze te drogen gehangen, maar zien of dat nog wat is.

Verse sperziebonen

Momenteel oogsten we veel sperziebonen, lente ui, en nog een paar peultjes van de tweede oogst. En er zit ook nog veel aan te komen; uien, aardappelen, mini-mais, selderij, snijbonen, tomaten, komkommer, aubergines, sla en dan later deze zomer hopelijk pompoenen. En dan tegen de winter de boerenkool, koolrabi, wortelen en koolraap. We worden er steeds handiger in.

De kas, dit jaar minder vol

Ik kan ze wel rood kijken ;)

Aan onze erfgrens op de westkant hebben we afgelopen weekend een strookje met wat wilde rozen en bramen geplant. Ik heb die combinatie afgekeken op mijn werk en vond het prachtig. Hopelijk worden onze struiken ook zo mooi. Eerst de combinatie van de mooie bloemen, vervolgens de bramen en rozenbottels en daarnaast kunnen de vogels en andere dieren er zo mooi in schuilen :)

Aalbessen en kruisbessen onder het net

Dit jaar de eerste grotere walnotenoogst

En perzikken!

In juni heb ik ook weer het oude huishoudschema opgeduikeld, en dat werkt toch fijn. Ik ben niet graag bezig met schoonmaken dus een vast ritme werkt toch het beste. Elke dag een beetje zeg maar... Ik ben nu precies alle 4 de weken van het schema door en dus is het nu lekker op orde, ik verwacht de aankomende maand er dus nog minder werk aan te hebben :) Het scheelt ook dat we geen luiers meer hoeven te wassen, dat zijn toch een paar wassen minder per week!

En ook nog wat jam gemaakt

Verder hebben we nog gezellig bezoek gehad van verschillende opa's en oma's, heeft Vera er een 'vriendinnetje' bij ( het oudere buurmeisje die liever een klein zusje zou hebben zoals Vera), hebben de zonnepanelen weer een recordmaand gehad qua zonuren, heb ik nog een paar keer met mijn vriendin afgesproken en ben ik eindelijk weer een keer binnen mijn boodschappenbudget gebleven :)

Al met al was het een heerlijke maand, en we hebben weer veel om naar uit te kijken komende maand!

Vera is 2 jaar!

Vandaag is het precies 2 jaar geleden dat onze kleine meid ter wereld kwam, de tijd is echt voorbij gevlogen. Ze is al een echt mensje, kan veel zelf en heeft een heel eigen willetje. Ik vond haar een enorm schattige baby maar ik vind het eigenlijk steeds leuker worden nu ze ouder word. Naast het fijn is dat ze wat dingen zelf kan vind ik de interactie ook erg leuk. We leren haar steeds meer kennen.

Doordat ze nu steeds meer kan praten krijgen wij een beter beeld van wat er allemaal in dat hoofdje omgaat. En dat is soms meer dan ik dacht. Zo weet ze vaak nog wat we gisteren deden en wat ze leuk vind, en ze is momenteel enorm bezig met cijfers en tellen, en ze weet precies waar ze in de tuin aardbeien kan vinden. Ook weet ze precies van welke buurvrouw ze lekker krijgt :D

Ze speelt echt enorm graag buiten, en ze vraagt er ook vaak om. Wij hebben in de tuin het oude schommelgestel opgeknapt en er een tweedehands babyschommel ingehangen, ook hebben we een oude glijbaan van de buren gekregen en opgeknapt. En alsof dat niet genoeg was hebben we ook nog de oude zandbak (een trekker band) gevuld met vers nieuw zand. Dus nu heeft ze een kleine speeltuin in de achtertuin, waar ze de komende tijd nog veel kan spelen. Het kostte ons in totaal € 12,- ( € 10,- voor het zand en € 2,- voor de schommel) en wat inspanning en dat is het zeker waard want ze heeft er nu al veel plezier van. Vooral schommelen vind ze te gek.

Ik geef haar nog steeds borstvoeding, en daar geniet ze ook nog heel erg van. In de ochtend als ze aan het wakker worden is drinkt ze wat, verder ook nog bij het middagslaapje en voor het slapengaan nog een keer. Het is duidelijk een stuk minder dan wat het was, maar ik zie haar voorlopig niet stoppen. En dat hoeft ook  niet, want het is eigenlijk weinig moeite voor mij. Natuurlijk heb ik soms momenten dat ik wat meer ruimte voor mijzelf zou willen, maar op andere momenten kan ik er toch nog erg van genieten. Ik denk niet dat we veel langer dan een jaar nog door zullen gaan, maar we zien wel hoe het loopt.

Qua eten is ze verder echt heel makkelijk, ze eet eigenlijk alles zonder morren. Ze eet gewoon met de pot mee, en dan eet ze de ene keer misschien meer groente en minder aardappel maar er gaat altijd wel wat in. Toe eten we meestal fruit, daar is ze gek op en gaat er altijd wel in. In de tuin plukt ze graag bieslook en munt om te eten, en aardbeien.... De aardbeien moeten beschermd worden want ze plukt (en eet) alles wat ook maar een beetje verkleurd is :D

Praten gaat heel goed, maar wel voornamelijk in het Nederlands. Het is duidelijk dat ze Nederlands en Duits kan verstaan, maar ze spreekt slechts een paar Duitse woordjes. Volgens mij is dat heel normaal, en ik maak mij ook verder geen zorgen hierover. Ik vermoed dat ze toch zeker al een stuk of 200 Nederlandse woorden spreekt, en er komt ook bijna dagelijks een nieuw woord bij. Ze zingt ook veel tijdens het spelen, vooral fonetisch. Wij vinden het echt heel schattig als ze ineens heel hard zing "daar buite loopt e saap". Poesje mauw is ook een favoriet hier, want ze is gek op de kat. Ze word wel dagelijks aan de Duitse taal blootgesteld, soms alleen met een boek of liedje een andere keer een tekenfilmpje. We hebben ook regelmatig contact met Duitse mensen (buren, vrienden, bekenden) waarbij Duits gesproken word en ongeveer 1x per week gaan we naar de Krabbelgruppe waar meerdere kinderen van haar leeftijd bijeenkomen om te spelen. Dus dat loopt allemaal wel los qua taal.

Wat heel fijn is, is dat ze heel erg bezig is met zindelijk worden. Sinds een week of 2 leeft het heel erg bij haar, en gaat ze uit zichzelf op het potje als ze moet plassen en poepen. Ze doet dan netjes haar behoefte en roept daarna hard 'nice!', blijkbaar zeggen wij dat vaak :D
Ook s'nachts gaat dat verrassend goed, ze heeft in die 2 weken slechts twee ongelukjes in bed gehad. Buiten zoekt ze alleen niet naar het potje maar meestal zakt ze iets door dr beentjes en plast ze zo van zich af (jurkje zonder onderbroek), dat zou ik graag nog anders zien maar dat komt vast wel. We doen haar nu enkel nog een luier aan als we de deur uit gaan, dus het scheelt echt heel veel was. En daar zijn we heel erg blij mee natuurlijk!

Wat haar verjaardag betreft, ze heeft nog niet echt door dat ze jarig is. Volgens mij snapt ze het concept 'verjaardag' ook niet helemaal. Maar de visite vond ze heel gezellig, en de slingers en ballonnen zijn het helemaal. Ze heeft voor haar verjaardag van de grootouders samen een kinderkruiwagen gekregen, en daar kan ze nu heerlijk mee spelen. Dus wat dat betreft is het een geslaagde dag geweest.